BURUK BİR DÜNYA: ORHON MURAT ARIBURNU 27 Mart 2016
Seliiim/ Selim/ Bu eller kimin/ Benim/
Bu gözler kimin/ Benim/ Aferin Selim
Seliiim/ Selim/ Bu dağlar kimin/ Benim/ Yapma Selim
Seliiim/ Selim/ Uçan kuşlar kimin/ Benim/ Esen rüzgâr kimin/ Benim/ Allah mısın Selim
Aaah Selim/ Vah Selim/ Bu insanlar kimin/ Benim
Kör ol Selim (*)
Seliiim/ Selim/ Bu dağlar kimin/ Benim/ Yapma Selim
Seliiim/ Selim/ Uçan kuşlar kimin/ Benim/ Esen rüzgâr kimin/ Benim/ Allah mısın Selim
Aaah Selim/ Vah Selim/ Bu insanlar kimin/ Benim
Kör ol Selim (*)
Tanıyamamış
olmaktan hep üzüntü duyduğum insanlardan biridir Orhon Murat Arıburnu. Şair,
oyuncu, senarist, yönetmen… Dinlediğim anılardan, okuduklarımdan tanıdığım,
bugün artık çevremizde, ilişkilerimizde benzerlerine pek rastlayamadığımız
incelikli, duygulu, dürüst, iyi kalpli, çizgisinden ödün vermeyen bir sanatçı…
Gençlik yıllarımda onun yaşadığı sokaklarda, onun varlığından habersiz
dolaşırken sıkıntılarından, yalnızlığından, öfkelerinden, özlemlerinden ve
hastalığından da habersizdim. Şairliğinde de, ömrünü verdiği sinemada da,
gündelik yaşamında da hep ‘insan gibi insan’ bir Arıburnu çıkıyor anılardan.
Tanışma olanağı bulamasam da Arıburnu, hep benim ‘kendine sürgün’ insanlarımdan
oldu. Kendi sürgününde yaşadı, tüm insanca duygularını. Yalnızlığını da,
aşklarını da, dostluklarını da… Adına, on beş yıldır tüm zorluklara direnerek,
tamamen kişisel çabalarıyla sinema ve şiir ödülleri düzenleyen arkadaşım
Hüseyin Alemdar, Orhon Murat Arıburnu’nu yakından tanıyan, son yıllarına
tanıklık etmiş, dost olmayı başarmış şanslı insanlardandı.
Arıburnu,
1918’de Eskişehir’de doğar. Üsküdarlı olan babası Albay Mustafa Murat
Arıburnu’nun görevinden dolayı, Anadolu’nun birçok şehrini dolaşır çocukluk
yıllarında. Bu nedenle çeşitli okullarda geçer öğrencilik hayatı. Konya Askeri
Okulu, Maltepe ve Bursa askeri liselerinin ardından Haydarpaşa Lisesi’ne gelir.
Liseden sonra bir süre Hukuk Fakültesi’ne devam eder. Türk Kuşu pilot okuluna
da devam eden Arıburnu, pilot brövesi de alır. İkinci Dünya Savaşı’nın
başlaması üzerine okulunu da yarım bırakıp askere gitmek zorunda kalır.
Askerlik dönüşü edebiyat fakültesine kaydolur.
Öğretmenlik,
belediyede memurluk, Tasvir-i Efkâr gazetesinde muhabirlik yapar. İlk
şiirlerini, şiirler de yazan ve “kültürlü bir kadındır” dediği annesi Nesibe
hanıma okur. İlk şiirleri 1936 yılında Edebiyat dergisinde yayınlanır. Bu dönem
yazdığı şiirlerini 1940 yılında Kovan adını verdiği kitabında toplar.
1947 yılında,
Türkiye’de (belki de dünyada) ilk kez “resimlendirilmiş şiir sergisi” açar.
Böyle kendine has buluşlarını, olanaksızlıklar içinde gerçekleştirmeye
çalıştığı sinemada da uygular. Kendi icat ettiği yöntemlerle, teknik
eksiklikleri gidermeye çalışır.
Çocukluğundan beri ilgi duyduğu sinemaya, 1947 yılında Şadan Kamil’in yönettiği “Gençlik Günahı” filminde başrol oynayarak başlar. Ardından “Seven Ne Yapmaz”, “İstiklal Madalyası”, “Efe Aşkı”, “Uçuruma Doğru”, “Kanlı Döşek”, “Fato Ya İstiklal Ya Ölüm”, “Allah Kerim” ve “Çete” filmlerinde oynar. 1950 yılında “Yüzbaşı Tahsin” filmiyle yönetmenliğe başlar. O günün gazete ve dergilerinde övgüyle söz edilir filmden. “Yüzbaşı Tahsin” filmiyle önemli bir başarı elde eden Arıburnu, yine Duru Film adına Refik Halit Karay’ın aynı adlı eserinden uyarladığı “Sürgün” filmini yönetir. Bir yandan filmlerde oyuncu olarak da yer almaya devam eder. 1953 yılında Türk Film Dostları Derneği’nin düzenlediği yarışmada “Kanlı Para” filmiyle En İyi Yönetmen ve En İyi Senaryo ödüllerini alır. Sonraki yıllarında, olanaksızlıklar içinde yapmaya çalıştığı filmlerde aynı başarıyı yakalayamaz Orhon Murat Arıburnu.
Çocukluğundan beri ilgi duyduğu sinemaya, 1947 yılında Şadan Kamil’in yönettiği “Gençlik Günahı” filminde başrol oynayarak başlar. Ardından “Seven Ne Yapmaz”, “İstiklal Madalyası”, “Efe Aşkı”, “Uçuruma Doğru”, “Kanlı Döşek”, “Fato Ya İstiklal Ya Ölüm”, “Allah Kerim” ve “Çete” filmlerinde oynar. 1950 yılında “Yüzbaşı Tahsin” filmiyle yönetmenliğe başlar. O günün gazete ve dergilerinde övgüyle söz edilir filmden. “Yüzbaşı Tahsin” filmiyle önemli bir başarı elde eden Arıburnu, yine Duru Film adına Refik Halit Karay’ın aynı adlı eserinden uyarladığı “Sürgün” filmini yönetir. Bir yandan filmlerde oyuncu olarak da yer almaya devam eder. 1953 yılında Türk Film Dostları Derneği’nin düzenlediği yarışmada “Kanlı Para” filmiyle En İyi Yönetmen ve En İyi Senaryo ödüllerini alır. Sonraki yıllarında, olanaksızlıklar içinde yapmaya çalıştığı filmlerde aynı başarıyı yakalayamaz Orhon Murat Arıburnu.
TÜRKİYE
SANATÇILAR BİRLİĞİ’NİN KURULMASINA ÖNCÜLÜK EDER
Otuzun
üstünde filmde oynayan, on filmin senaryosunu yazan, on beş film yöneten
Arıburnu, yabancı ortaklıklar kurmaya çalışır. “Daha iyi nasıl film
yapılabilir?” düşüncesiyle, gözlemler yapmak için yurt dışında birçok film
stüdyosunu gezer. 60’lı yılların başında, bir röportajda “Rejisör olarak
yaptığınız filmlerden memnun musunuz?” sorusunu şöyle yanıtlar: “Bazı
imkânsızlıklar yüzünden filmlerimizin kusurlu olduğunu söyleyebiliriz. Fakat
imkân verildiği takdirde daha iyi filmler yapacağımı iddia edebilirim.”
Ardından bu iddiasını da şu cümlelerle açıklar: “Avrupa stüdyolarında
rejisörlerin nasıl çalıştıklarını gördüm. Biz daha bu işin hamallık
safhasındayız. Orada rejisörlere ne büyük imkânlar veriyorlar.”
Arıburnu, sansürün kalkması için mücadele verir, sinemacıların mesleki örgütlenmeleriyle yakından ilgilenir. Türkiye Sanatçılar Birliği’nin kurulmasına öncülük eder, başkanlığını yapar. Sağlık sorunları nedeniyle gittiği Almanya’da, işçilerle ve çocuklarıyla ilgili çalışmalar yapar. Sinemadan vazgeçemez ve yine olanaksızlıklar içinde, sinemaya ilgi duyan amatör gençlerle filmler yapmaya çalışır. Bir yandan da tiyatro oyunları yazar ve çeşitli amatör topluluklarla bu oyunları sergiler. Sağlık sorunları da giderek kötüleşir bu arada. Fakat heyecanını hiçbir zaman yitirmez. Hastalığın bütün yok ediciliğine karşın, Almanya’da hem Türkçe hem de Almanca olarak bir şiir kitabı yayınlar. “Bu Yürek Sizin 1940-1982/Dieses Herz gehört euch/Gedichte 1940-1982”
Arıburnu, sansürün kalkması için mücadele verir, sinemacıların mesleki örgütlenmeleriyle yakından ilgilenir. Türkiye Sanatçılar Birliği’nin kurulmasına öncülük eder, başkanlığını yapar. Sağlık sorunları nedeniyle gittiği Almanya’da, işçilerle ve çocuklarıyla ilgili çalışmalar yapar. Sinemadan vazgeçemez ve yine olanaksızlıklar içinde, sinemaya ilgi duyan amatör gençlerle filmler yapmaya çalışır. Bir yandan da tiyatro oyunları yazar ve çeşitli amatör topluluklarla bu oyunları sergiler. Sağlık sorunları da giderek kötüleşir bu arada. Fakat heyecanını hiçbir zaman yitirmez. Hastalığın bütün yok ediciliğine karşın, Almanya’da hem Türkçe hem de Almanca olarak bir şiir kitabı yayınlar. “Bu Yürek Sizin 1940-1982/Dieses Herz gehört euch/Gedichte 1940-1982”
1985 yılında yayınladığı şiir kitabının
adı ise oldukça anlamlıdır; adeta kendini anlatır: Buruk Dünya!
Son yıllarında hastalığı iyice ağırlaşan ve konuşma güçlüğü çeken Orhon Murat Arıburnu, 11 Nisan 1989 yılında Beyoğlu Tel Sokak’taki, biraz da Orhon Film gibi duran evinde bir başına ölür. İki oğlu Yada ve Murat’tan uzakta.
“Önce ozanlar ölsün Sonra hiç kimse Varsın ozansız kalsın dünya.Barışı İnsanlığı Sevgiyi
Yarattılar ya!” **
(*) ‘Selim’
(**) ‘Yetmez mi?’
Son yıllarında hastalığı iyice ağırlaşan ve konuşma güçlüğü çeken Orhon Murat Arıburnu, 11 Nisan 1989 yılında Beyoğlu Tel Sokak’taki, biraz da Orhon Film gibi duran evinde bir başına ölür. İki oğlu Yada ve Murat’tan uzakta.
“Önce ozanlar ölsün Sonra hiç kimse Varsın ozansız kalsın dünya.Barışı İnsanlığı Sevgiyi
Yarattılar ya!” **
(*) ‘Selim’
(**) ‘Yetmez mi?’
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder