KIRIK DÖKÜK ZAMANLAR

  21 Aralık 2014

Gösterime girdiği günlerde 12 Eylül filmlerini gündeme taşıyan, 12 Eylül’ün yeniden konuşulmasına ‘vesile olan’ filmlerden biriydi Çağan Irmak’ın yönettiği Babam ve Oğlum. Fakat ‘içinde geçen’ 12 Eylül’den çok “ağlatan film” olmasıyla gündeme geldi, seyirci çekip gişe yaptı. Filmin doğrudan 12 Eylül’le ilişkisi jenerikle başlayıp jenerikle bitiyordu. Sonrasında film boyunca 12 Eylül’ün Sadık’ın hayatına etkilerini bir Yeşilçam melodramı anlatımıyla izliyoruz.

Yönetmen Çağan Irmak söyleşilerinde filme ilişkin bir 12 Eylül vurgusu yapsa da kuşak çatışmasından, baba-oğul arasındaki çatışmadan bir melodram yaratmıştı.
Çağan Irmak, Çemberimde Gül Oya dizisinin 12 Eylül günü bittiğini, devamının ise Babam ve Oğlum olduğunu söyler.

Çemberimde Gül Oya dönem dizileri furyasını başlatan diziydi. 12 Eylül 1980 öncesi Türkiye’sindeki yaşamdan kesitler aktarıyordu. İlk gösterimi Mayıs 2004’te, 40. son bölümü de 18 Mart 2005’te yayınlamıştı.

Çağan Irmak’ın yönettiği dizi dönemin politik ortamını bir aşk öyküsü etrafında anlatır. Kimi eleştirmenlerce ağlatan dizi olarak tanımlanır. ‘Esas kız’ Yurdanur’un hikâyesi 1970’lerde öğrenci olaylarıyla başlar. Sağ ve sol fraksiyonlara uzak bir arkadaş çevresinden gelen Yurdanur, olaylar sırasında bir kaza kurşunuyla en yakın arkadaşını kaybeder. Çıkan büyük kargaşada uzanan tek yardım eli Mehmet Eroğlu’nundur. Mehmet örgüt üyesi solcu bir gençtir ve bu genç adam ilerleyen bölümlerde Yurdanur’un eşi ve Feriha’nın babası olacaktır.

Bu iki genç dönemin siyasi olayları fonunda karşı konulmaz bir aşkla birbirlerine âşık olurlar. Ancak, Yurdanur’un siyasal yelpazenin sağında olan babası Dinçer Bey ve annesi Sema karşılarına çıkan bir engel olacaktır.

2005-2006 sezonunda ekrana gelen bir başka dönem dizisi Kırık Kanatlar, Kurtuluş Savaşı yıllarını ve Cumhuriyet’in kuruluşunu bin Ege kasabasında yaşananlar üzerinden anlatır. Dizinin yaratıcısı önemli-farklı ve ilgiyle izlenen dizilerin de yaratıcısı, proje tasarımcısı olan Tomris Giritlioğlu, yönetmen (başlangıçta) Faruk Teber’di. Sinemada da dönem öyküleri anlatan Tomris Giritlioğlu, sonrasında Hatırla Sevgili, Bu Kalp Seni Unutur Mu? gibi önemli dönem dizilerinin de yaratıcısı, yapımcısı olur.

Emrindeki bir askerin nişanlısına âşık olan Yüzbaşı Cemal’in, savaş sonrası yaraları sarmaya çalışırken gönlünün yarasının hâlâ açık olduğu gerçeği ile yüzleşmesinin hikâyesi anlatılır Kırık Kanatlar’da. Dizi reytinglerinin düşük olduğu gerekçesiyle 36. bölüm sonunda yayından kaldırılır.

HATIRLA SEVGİLİ

Hatırla Sevgili’nin 1950’lerden 80’lere uzanan öyküsü siyasî görüşlerinin farklılıkları sebebiyle araları açılmış iki eski dost olan Rıza ve Şevket’in çocuklarının birbirlerine âşık olmasını, dönemin siyasî gelişmelerinin bu karşılıksız aşka etkisini anlatır.

Beren Saat’in de yıldızlaştığı dizinin ilk sezonunda bu aşkla birlikte, 27 Mayıs Darbesi öncesi, Adnan Menderes’in uçak kazası, 27 Mayıs Darbesi, Adnan Menderes’in idam edilişi ve 27 Mayıs Darbesi sonrası günleri aktarılır. İlerleyen bölümlerde 1960’ların sonları, 1970’lerin başlarındaki sol öğrenci grupları çevresinde yaşanan siyasî gelişmelere, 12 Mart Darbesi’ne yer verilir.

,Büyükada’da birlikte büyüyen ve çocukluk dönemlerinde arkadaş olan Şevket Gürsoy ve Rıza Ünsal zaman içinde farklı politik görüşler edinmişler, Şevket CHP taraftarı bir savcı olurken Rıza Demokrat Partili bir milletvekili olmuş, bu da aralarında zamanla belirli bir husumetin doğmasına yol açmıştır.

Dizi Şevket’in oğlu Ahmet Gürsoy ve Rıza’nın kızı Yasemin Ünsal’ın birbirlerine âşık olup bir ilişkiye başlamalarını ve aileleri ile dönemin siyasî gerilimine karşı mücadelelerini aktarırken, dönemin siyasî olaylarını da ele alır.

İkisi de solcu olan Yasemin’in erkek kuzeni Deniz ile Ahmet’in kız kardeşi Defne’nin; Yasemin’in kız kardeşi Işık’la sağ görüşlü Yaşar’ın birlikteliği ve ardından çocukluk arkadaşı Harun ile evlenmeye karar vermesi gibi ilişkiler üzerinden 1960’ların sonu ve 1970’lerin başında gelişen öğrenci hareketleri, diğer siyasî olaylar konu edilir. Ayrıca 12 Eylül Darbesini ve darbenin oluşum sürecini de anlatan dizi 68. bölümde Erdal Eren’in idam edilişi ve tüm karakterlerin Büyükada’da toplanmasıyla sona erer.

BU KALP SENİ UNUTUR MU?

Hatırla Sevgili’nin ardından çekilen ve 12 Eylül Darbesi’nden 2003 yılına kadar olan dönemi kapsaması planlanan dizi iyi olmasına, belli kesimlerce ilgiyle izlenmesine karşın reyting oranlarının düşüklüğü gerekçesiyle 17. bölümde yayından kaldırılır. “Bu Kalp Seni Unutur mu?” adlı dizinin de yaratıcısı yine Tomris Giritlioğlu’ydu.

Jenerik boyunca 1980 darbesinden 2000’lere kadar olan gerçek görüntüler gösterilir. Dizi projelendirilirken 12 Eylül Darbesi’nin bir hafta sonrasından başlaması, 2002 yılında AKP’nin iktidar oluşu ile bitmesi planlansa da yapımcıyla kanal arasında yaşanan sorunlar, ekonomik sıkıntılar ve “düşük reyting” gibi gerekçelerle yayından kaldırılır. Dizi bir dönemi aktarma açısından oldukça başarılıdır. Yer alan işkence sahneleri tarafından RTÜK’ten uyarı alır, Genelkurmay Başkanlığı tarafından eleştirilir.

Genelkurmay Genel Sekreteri açıklamasında “TSK’ya uzun yıllar hizmet eden, bazıları terör örgütü tarafından şehit edilmiş personele karşı yanlı, tek taraflı ve akıl dışı iddialar gündeme gelmektedir” der. 12 Eylül dönemi ve Diyarbakır Cezaevi’nde yaşananlar, olduğu gibi, gerçekçi biçimde aktarılır.

ÖYLE BİR GEÇER ZAMAN Kİ

2007 yapımı dönem dizisi Kelebek Çıkmazı da reyting kurbanı olur. Yönetmenliğini Mustafa Altıoklar’ın yaptığı dizi, 3 kız kardeş ve fabrika işçisi annelerinin 70’lerde geçen hikâyesini anlatır.

Yönetmenliğini Zeynep Günay’ın üstlendiği ve senaryosunu Coşkun Irmak’ın yazdığı 2010 yapımı Öyle Bir Geçer Zaman ki adlı dizi ise 60’larda geçen bir aile dramını aktarır. Dizi, aşk, intikam, ayrılıklar, gözyaşı, yasak aşk üzerinden yakalar izleyiciyi. Dönemin müzikleri ve olaylarıyla örülü dizi melodramatik öyküsüyle ağlatan dizi olarak da izleyici toplar.
Çok genç bir kuşak bu dizilerin etkisiyle 60’lı, 70’li yılları, (bir televizyon dizisi formatında, yetersiz, sınırlı olsa da) kurgu dünyasının sınırları içinde yaşanmışlıkları gördü, 68’liler hakkında, Deniz’ler, Mahir’ler ve yol arkadaşlarıyla ilgili bilgi edindi, 12 Mart, 12 Eylül gerçekliğini gördü.