SİNEMAMIZIN İLK KADIN YÖNETMENLERİ
2003 yılında
kurulan Filmmor Kadın Kooperatifi de kadınlarla birlikte kadınlar için sinema
yapmak, hep beraber itiraz etmek, üretmek, düşlemek-eylemek, tüm yaşam
deneyimlerinin katkısıyla, kadınların ve kadınların sinema ürünlerinin
görünürlüğünü artırmak için festival yapmayı sürdürüyor.
Bilge Olgaç |
Bu yazımızda
sinemamızın ilk kadın yönetmenleri olarak adlandırabileceğimiz 1951-1981
yılları arasında film yönetmiş 7 öncü kadın sinemacıdan söz edeceğiz. 1990’dan
günümüze dek yönetmen koltuğuna geçip film yöneten kadın sinemacıları sonraki
yazılarımızda ele almayı sürdüreceğiz.
Tiyatronun
büyük yıldızı Cahide Sonku, filmlerde oynamaya başladıktan sonra sinemanın da
yıldız oyuncusu olur. Muhsin Ertuğrul filmlerinde oynayarak yıldızlaşan, bir
efsaneye dönüşen Cahide Sonku, 1949 yılında kendi film yapım şirketini
kurduktan sonra film yönetmeye de başlar.
Tiyatronun
yıldızı olarak geldiği sinemada yıldızı daha da parlayan Cahide Sonku ilk kadın
yapımcı olarak tarihe geçtikten sonra ilk kadın yönetmen olarak da adını
yazdırır sinema tarihine. Cahide Sonku’nun yönetmen olarak kamera arkasına
geçtiği ilk film 1951 yılında Talat Artemel ve Sami Ayanoğlu ile birlikte
yönettikleri Vatan ve Namık Kemal’dir. Filmin yapımcısı da olan Cahide Sonku
Senaryo yazımına da katılır. 1953 yılında bu kez Sami Ayanoğlu ve Orhon M.
Arıburnu ile Beklenen Şarkı’yı, 1956 yılında Talat Artemel ile Büyük Sır
filmini yönetir. Cahide Sonku 1949 yılında yapımcısı olduğu ve Seyfi Havaeri’nin
yönettiği Fedakâr Ana filminde Havaeri’ne asistanlık yapar, filmin bazı
sahnelerini yönetir.
Feyturiye Esen |
1964 yılında
Aydedeye Gidiyoruz filmiyle sinemamızın ikinci kadın yönetmeni olan Nuran Şener
yönetmen ve senarist olarak üç filme adını yazdırır: Aydedeye Gidiyoruz (1964),
Suçlu Çocuklar (1965), Oduncunun Çocukları (1966).
1957 yılında
Hilal Film’i kurarak yapımcılığa başlayan Feyturiye Esen, yapımcısı olduğu beş
filmden birinin, (Canım Benim-1965) yönetmenliğini yapar. Sinemamızın en
üretken ve en uzun soluklu kadın yönetmeni Bilge Olgaç’tı. 1965 yılından 1994
yılına/evinde yanarak öldüğü güne kadar 39 sinema filmin yönetmen koltuğunda
oturan Olgaç, filmlerinin çoğunun senaryosunu da yazmıştır.
“Bilge Olgaç,
avantür/arabesk/erkek filmlerinden toplumsal sorunlara ve kadın sorunlarına
doğru duyarlı bir noktaya gelmiş, özellikle Doğu’da ya da köylerde/kasabalarda
yaşayan yoksul ya da emeğiyle, ‘namusuyla’ çalışan kadınların sorunlarını
anlatmıştır. Kadın sorunlarını kendi başına ele almak yerine, sınıfsal sorunlarla
ve ekonomik altyapıyla ilişkisi bağlamında, genelde ‘öğretici’ bir tarzda
işlemiştir.” (Sinemanın Dişil Yüzü, Semire Ruken Öztürk. Om Yayınevi, 2003)
BİRSEN KAYA
15 FİLM YÖNETİR
Lale Oraloğlu |
1964 yılında
Gurbet Kuşları filminde Halit Refiğ’in asistanlığını yapan, 1970 yılında Ufuk
Film’i kurarak yapımcılığa da başlayan Birsen Kaya 1970-75 arasında
senaryolarını da yazdığı 15 film yönetir. 2007 yılında yitirdiğimiz Kırık
Çanaklar filminin unutulmaz oyuncusu Lale Oraloğlu 1971-72 yıllarında senaristi
ve yapımcısı da olduğu dört filmin yönetir.
Birsen Kaya |
Adına
kitaplar yazılan, sinemanın Sultan’ı olarak anılan, Cahide Sonku, Sezer Sezin
ve Belgin Doruk’tan sonra efsane yıldızlar arasına katılan (döneminde Fatma
Girik, Hülya Koçyiğit ve Filiz Akın’la birlikte Yeşilçam’ın‘ dört büyükleri
olan) Türkan Şoray da 1972 yılında Dönüş filmiyle yönetmen koltuğuna oturur.
1973’te Azap, 76’da Bodrum Hâkimi, 81’de Yılanı Öldürseler filmlerini yöneten
Türkan Şoray, oyuncu olarak yaklaşık 200 filmde yer almıştır.
Unutulmaz
filmleri arasında Acı Hayat, Otobüs Yolcuları, Vesikalı Yârim, Mine, Selvi
Boylum Al Yazmalım, On Kadın, Hayallerim, Aşkım ve Sen, Bodrum Hâkimi, Devlerin
Aşkı, Dila Hanım, Sultan gibi filmler ilk akla gelenler olarak söylenebilir.
Yeşilçam sinemasının egemen olduğu yıllarda film yöneten, senaryolar
yazan, yapımcılık yapan, oyuncu olarak yer alan bu öncü kadınlara 80’li
doksanlı yıllarda yeni kadın sinemacılar eklenir. 80’li yıllarda Beyaz
Bisiklet, Bir Kırık Bebek, Dünden Sonra Yarından Önce gibi iz bırakmış
filmlerin yönetmeni Nisan Akman bu isimlerin ilkidir. Nisan Akmanı Gece Dansı
Tutsakları, Medcezir Manzaraları ve Ay Vakti filmleriyle Mahinur Ergun izler.
90’lı yıllardan itibaren önemli bir artış yaşanır kadın yönetmen sayısında
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder